Domesticatie van het rode kamhoen Gallus gallus

Domesticatie van het rode kamhoen Gallus gallus en het belang voor de mens

Het rode kamhoen (Gallus gallus) is de stamvader van al onze huishoenders ofwel tamme kippenrassen, zowel de grote hoenders alsmede de dwerghoenders. In de literatuur wordt er veelal van uit gegaan dat het domesticatieproces van onze huishoenders omstreeks 2000 v. Chr. is begonnen. Men baseert zich hierbij op diverse archeologische vondsten. Hierbij valt te denken aan de studie van beenderen door Sewell en Guha (1931). Ook de zegels, beschreven door Mackay (1938) en later beschreven door Gandert (1953), vormen een goed voorbeeld . Beide vondsten stammen uit Mohenjo-daro (de oude Indus-cultuur). Of deze aanname correct is, valt echter te betwisten. Wel is duidelijk dat het huishoen afstamt van het rode kamhoen Gallus gallus (Akishinonomiya e.a., 1996).

Recent onderzoek van Eriksson J., Larson G., Gunarsson U., Bed'hom B., Tixier-Boichard M., et al. (2008) bracht aan het licht dat het gen voor gele huid, dat bij een aantal tamme kippenrassen wordt aangetroffen, van het Sonnerathoen afkomstig moet zijn. Deze soort schijnt dus ook een rol gespeeld te hebben in het domesticatieproces.

De tekening van een haan afkomstig uit het graf van Toetanchamon wijst er in ieder geval op dat al omstreeks 1350 v. Chr. door de Egyptenaren hoenders werden gehouden, zoals blijkt uit een publicatie van Carter (1923). Ook in Perzi werden al vroeg hoenders gehouden, wat blijkt uit een beschrijvingen van Zarahoestra (7de - 6de eeuw v. Chr).

Waarom men rode kamhoenders in gevangenschap is gaan houden en hoe we uiteindelijk tot een tam huishoen zijn gekomen blijft natuurlijk altijd gissen. Ook is het niet te achterhalen of het domesticatieproces is terug te voeren tot één enkel incident of dat er sprake is van meerdere parallelle gebeurtenissen. Wel is duidelijk dat huishoenders voor de mens door de eeuwen heen van grote betekenis zijn geweest. Hierbij valt te denken aan:

• nutsdier voor het verkrijgen van eieren en vlees;
• liefhebberij (fokkerij, hanengevechten en tentoonstelling);
• offerdier ten behoeve van de verering van bepaalde goden;
• gebruik als orakel in de Romeinse tijd;
• ter aankondiging van het begin van de dag (hanengekraai).

Bronnen:

• Akishinonomiya Fumihito, Tetsuo Miyake, Masaru Takada, Ryosuke Shingu, Toshinori Endo, Takashi Gojobori, Norio Kondo, & Susumu Ohno, 1996, Monophyletic origin and unique dispersal patterns of domestic fowls, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 93, 6792-6795
• Delacour J., 1977, The pheasants of the world (second edition), Spur Publications, Alton Hampshire;
• Eriksson J., Larson G., Gunarsson U., Bed'hom B., Tixier-Boichard M., et al., 2008, Identification of the Yellow Skin Gene Reveals a Hybrid Origin of the Domestic Chicken. PloS Genet 4(2): e1000010. Doi:10.1371/journal.pgen.1000010;
• Schmidt, H., 1986, Rashoenders, Thieme, Baarn