Evolutie en verwantschap wilde kamhoenders - Genus Gallus

Het geslacht der kamhoenders Gallus behoort tot de orde der hoendervogels Galliformes en wel tot de familie der Fazanten Phasianidae. De systematiek der kamhoenders is volgens Delacour (1977) als volgt:

Binnen het geslacht Gallus neemt het groene kamhoen een aparte plaats in. Uit genetisch onderzoek blijkt namelijk dat deze soort tamelijk afwijkend is ten opzichte van de andere drie soorten en dat deze soort het dichtst bij de oervorm van het geslacht Gallus staat (Akishinonomiya e.a., 1996). Ook morfologisch kan men vaststellen dat deze soort afwijkt, zo heeft het groene kamhoen als enige een tandenloze kam en eveneens als enige een keellel.

Eveneens opvallend is het feit dat twee van de drie soorten, namelijk het Sonnerathoen en het rode kamhoen, een eclipsrui vertonen. Het gaat hier om een onvolledige rui, waarbij de kop- en nekveren van de hanen plaats maken voor korte afgeronde zwarte veertjes. Daarnaast verliezen de hanen hun sikkelveren en is er veelal sprake van het verschrompelen van de kam. Gedurende deze eclipsrui wordt het basis- en prachtkleed vervangen door het eclips- of schaduwkleed.

Binnen de EJFG heerst sterk de gedachte dat de oervorm der kamhoenders in vroegere tijden monogaam is geweest. Deze oervorm vertoonde uitsluitend het basiskleed met korte afgeronde nekveren, zoals bij het groene kamhoen. Door seksuele selectie, met de daarbij gepaard gaande trend naar polygamie, is bij de hanen vermoedelijk het prachtkleed ontstaan. Bij de eilandvorm, de stamvader van het groene kamhoen, is het oorspronkelijke basiskleed mogelijkerwijs tot het prachtkleed geëvolueerd. Bij de continentale vorm, de stamvader van de overige drie soorten daarentegen, is het oorspronkelijke basiskleed mogelijkerwijs tot het eclipskleed geëvolueerd. Het prachtkleed zal aanvankelijk een korte periode van het jaar worden gedragen. Als gevolg van seksuele selectie zal deze periode steeds langer zijn gaan duren. Deze eclipsrui is uiteindelijk bij het Lafayettehoen en het huishoen geheel verdwenen. (Pinceel, 1999)

Kamhoenders zijn nauwverwant met de bamboepatrijzen, frankolijnen en de primitieve fazanten

De nakomelingen van kruisingen van het rode kamhoen met het groene Javahoen, het Sonnerathoen of het Lafayettehoen zijn vruchbaar. Kruisingen tussen het rode kamhoen het het Sonnerathoen worden sporadisch ook in de natuur waargenomen. Ook kruisingen tussen het Lafayettehoen en het Sonnerathoen blijken vruchtbaar. Ook zijn er in volièremilieu kruisingen tussen het groene Javahoen en het Lafayettehoen even als kruisingen tussen het groene Javahoen en het Sonnerathoen ontstaan.

Bronnen:

• Akishinonomiya Fumihito, Tetsuo Miyake, Masaru Takada, Ryosuke Shingu, Toshinori Endo, Takashi Gojobori, Norio Kondo, & Susumu Ohno, 1996, Monophyletic origin and unique dispersal patterns of domestic fowls, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 93, 6792-6795

• Delacour J., 1977, The pheasants of the world (second edition), Spur Publications, Alton Hampshire

• Pinceel L., 1999, Eclipsrui bij vogels en in het bijzonder bij kamhoenders..., E.J.F.G. Mag., nr. 1